دقیق باش

بعضی کلمات معنایی اجمالی در ذهن پدید می­آورند و ما بدون تدقیق و تفکر آنها را تصدیق میکنیم در حالی که اگر دقیقتر بیندیشیم، اصلا تصدیق پذیر نیستند. یکی از این کلمات ملخ است. ملخ به یک حشره گفته میشود و در عین حال به بخشی از ناحیه جلوی دماغه هلی کوپتر که حرکتی دورانی دارد نیز ملخ گفته میشود.

اگر دقت کنید در جمله قبل کلمه دماغه را نیز داشتیم، به جلوی هلی کوپتر به دلیل شباهتش به دماغ انسان دماغه گفته میشود. حالا به ملخ هلی کوپتر چرا ملخ میگوییم ؟ شباهت این به آن چیست؟ آیا پرواز ملخ به مانند ملخ هلی کوپتر چرخشی است؟ البته که نیست اما اجمالا از چرخش ملخ هلی کوپتر پرواز ملخ به ذهن متبادر میشود و ذهن این شباهت را تصدیق میکند، در حالی که شباهتی نیست، اگر هم هست منحصر در ملخ نیست و این نامگذاری از روی مسامحه است. یا ممکن است بگوییم بالهای ملخ شبیه ملخ هلی کوپتر است، اگر اینطور باشد باید نام ملخ هلی کوپتر بال ملخ گذاشته میشد نه خود ملخ؛ همانطور که در شباهت دماغه هلی کوپتر به دماغ انسان نام انسان روی دماغه گذاشته نشده .

با همه این توصیفات ما مسامحةً میپذیریم ملخ هلی کوپتر شبیه ملخ است و به آن نیز ملخ میگوییم. یعنی ذهن ما به همین سادگی فریب میخورد و میپذیرد. این قصه در موارد بیشماری تکرار میشود و ما به خطای ذهنمان عادت کرده ایم و به جای آن که بر این خطاها چشم باز کنیم ، حقیقت را با آن تطبیق میدهیم، حالا تا وقتی قضیه در حد ملخ و ملخ هلی کوپتر باشد مشکلی نیست، اما ما حتی قرآن را هم با همین خطاها میخوانیم و میفهمیم. به معانی دقیق کلمات توجه نمیکنیم و اجمالا تصدیق میکنیم یا رد میکنیم.    

مثل این آیه: إِنَّ اللَّهَ لا یَسْتَحْیی‏ أَنْ یَضْرِبَ مَثَلاً ما بَعُوضَةً فَما فَوْقَها فَأَمَّا الَّذینَ آمَنُوا فَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ أَمَّا الَّذینَ کَفَرُوا فَیَقُولُونَ ما ذا أَرادَ اللَّهُ بِهذا مَثَلاً یُضِلُّ بِهِ کَثیراً وَ یَهْدی بِهِ کَثیراً وَ ما یُضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفاسِقینَ (بقره:26)

در این آیه میفرماید خدا خجالت نمیکشد از این که به پشه ای و به آنچه بالای آن است مثال بزند. ولی ما ترجمه میکنیم به پشه ای حتی بالاتر از پشه! و ذهنمان درک میکند حتی چیزی بی ارزشتر از پشه. پشه که خودش بزرگ و بلند مرتبه نیست که خداوند بفرماید حتی بالاتر از آن،  اگر قرار بود منظور آیه چیزی بی ارزشتر از پشه باشد میفرمود به پشه ای حتی کمتر از پشه، نه بالاتر از پشه، ولی ذهن ما سریعا از فما فوقها برداشت میکند حتی چیزی بالاتر! در حالیکه میفرماید چیزی که مکانش بالای پشه است. و امروزه معلوم شده جانور ریزتری روی پشت پشه زندگی میکند. خلاصه که ما اگر قرآن را دقیقتر بخوانیم و به خطاهای ذهنمان آگاه شویم، در قرآن به لطایفی ازین دلنوازتر هم دست میابیم. ان شاء الله